15 сакавіка - Дзень Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь

Канстытуцыя Беларусі была прынята 15 сакавіка 1994 года. Яна ўпершыню ў гісторыі беларускай дзяржаўнасці замацавала статус рэспублікі як унітарнай дэмакратычнай сацыяльнай прававой дзяржавы, устанавіла прынцыпы дэмакратычнага ладу, прыярытэт правоў і свабод чалавека, вяршэнства міжнароднага права. Акрамя таго, Канстытуцыяй упершыню ў гісторыі краіны ў сістэме вышэйшых органаў дзяржаўнай улады прадугледжана пасада Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Гэты дакумент заклаў трывалы прававы фундамент незалежнасці, рэалізаваў імкненне беларускага народа быць паўнапраўным гаспадаром на роднай зямлі. 15 сакавіка штогод адзначаецца дзяржаўнае свята – Дзень Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь.

Канстытуцыя 1994 года дзейнічае са зменамі і дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскіх рэферэндумах 24 лістапада 1996 года, 17 кастрычніка 2004 года і 27 лютага 2022 года.

Першыя змены і дапаўненні ў Канстытуцыю былі ўнесены ў выніку праведзенага 24 лістапада 1996 года рэспубліканскага рэферэндуму, на які былі вынесены два праекты абноўленага Асноўнага закона. За праект, прапанаваны Прэзідэнтам Беларусі А. Р. Лукашэнка, прагаласавала 70,5% ад агульнай колькасці выбаршчыкаў. За праект Вярхоўнага Савета – 7,9% ад агульнай колькасці выбаршчыкаў. На падставе вынікаў рэферэндуму Канстытуцыя была прынята ў новай рэдакцыі. У прыватнасці, былі пераразмеркаваны паўнамоцтвы паміж Прэзідэнтам, парламентам і урадам, пашыраныя некаторыя правы і свабоды.

Наступны рэферэндум, на які былі вынесеныя пытанні змены і дапаўненні Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, адбыўся 17 кастрычніка 2004 года. Яго вынікам стала канфіскацыя з часткі першай артыкула 81 Канстытуцыі нормы аб занятку адной і той жа асобай пасады Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь не больш двух тэрмінаў. За новую рэдакцыю часткі першай артыкула 81 Канстытуцыі выказаліся 79,42% грамадзян ад агульнай колькасці ўнесеных у спісы для галасавання.

Трэці рэферэндум па пытанні ўнясення змяненняў і дапаўненняў у Канстытуцыю быў праведзены 27 лютага 2022 года па ініцыятыве Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. На грамадскае абмеркаванне быў вынесены абноўлены варыянт Асноўнага закона краіны, дзе было прапанавана змяніць 83 артыкулы, дапоўніць тэкст адной главой аб Усебеларускім народным сходзе і 11 новымі артыкуламі. Змены перш за ўсё закранулі пытанні дзяржаўнага ладу нашай краіны. Так, былі сфармуляваны нормы, якія вызначаюць статус, парадак фарміравання і паўнамоцтвы Усебеларускага народнага сходу, які стаў вышэйшым прадстаўнічым органам народаўладдзя. За прыняцце змяненняў і дапаўненняў Канстытуцыі прагаласавалі 4 440 830 грамадзян, што склала 82,86% тых, хто галасаваў.

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка 4 сакавіка на ўрачыстай цырымоніі ў Палацы Незалежнасці падпісаў рашэнне рэспубліканскага рэферэндуму па зменах і дапаўненнях у Канстытуцыю краіны. «Мы стварылі і прынялі унікальны прававы дакумент. У ім спалучаюцца традыцыі і інавацыі, народаўладдзе, адзінства кіравання. Без ілжывай сціпласці яго можна назваць Канстытуцыяй будучыні», — заявіў беларускі лідар.